Wanjiru, κάθοδος στον Άδη και επιστροφή: παραμύθι των Kikuyu της Κένυας

Karen Blixen, πίνακας ενός νεαρού  κοριτσιού Kikuyu

"Ο άνθρωπος πεθαίνει αλλά η γλώσσα του δεν σαπίζει" 

Η μυθοπλασία πηγάζει από εκείνη την παλαιά και βαθιά ανάγκη των ανθρώπων να μιλήσουν, να περιγράψουν και να εξηγήσουν με κάποιο τρόπο δυνάμεις ακαταμάχητες, το αναπότρεπτο καθώς και το δέος τους μπροστά στο άγνωστο. Με τη φαντασία πραγματοποιούν όσα δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν αλλιώς, την επιθυμία τους για δύναμη, τότε που οι κάτοικοι του Μεγάλου Δάσους ή της σαβάνας, αισθάνονταν ανίσχυροι και ασήμαντοι, την ελπίδα για αθανασία και τη νίκη του θανάτου.

Η αφήγηση των παραμυθιών στους αφρικανούς είναι υπόθεση της μικρής κοινωνίας των χωριών και  ξεκινάει με το σβήσιμο των τελευταίων αχτίδων του ήλιου. Στη διάρκεια της αφήγησης απαραίτητη προϋπόθεση είναι η απουσία του φωτός της μέρας. Η τεχνική της αφήγησης των παραμυθάδων έχει προέλευση τελετουργική. Μετά τις καθημερινές ασχολίες, το ψάρεμα, και το κυνήγι, μαζεύονται όλοι στο προαύλιο του χωριού που καίει η μεγάλη φωτιά κι εκεί αρχίζει με μια ιεροτελεστία που διαφέρει από φυλή σε φυλή η διήγηση του παραμυθά μπροστά στο φλογισμένο ακροατήριο. Ο γλαφυρός ομιλητής μιλάει με τη γλώσσα των κινήσεων και των χεριών, μιμείται ήχους ζώων και πουλιών, το θρόισμα των φύλλων του πυκνού τροπικού Δάσους, τη βοή του ανέμου, τον τριγμό των κλαδιών, το στριγγλοπούλι, τις κραυγές των πιθήκων, το γέλιο της ύαινας, το αχολόγημα του χορταριού της σαβάνας καθώς μέσα της γλιστράνε κυματιστά τα αιλουροειδή, η έκφραση του προσώπου που διανθίζει την διήγησή του και η μιμική του σώματος, τα μάτια, ο ήχος της φωνής που τη μια στιγμή ψιθυρίζει, σβήνει και χάνεται και την άλλη τα μάτια αστράφτουν, το μέταλλο της φωνής ανεβαίνει, οι κινήσεις των χεριών γίνονται γρήγορες, κοφτές, τα ρουθούνια ανοιγοκλείνουν, η γλώσσα πλαταγίζει ικανοποιημένη στα χείλη, βαθιά στο λαρύγγι δημιουργούνται κλαυθμοί ικανοποίησης, τα μακριά χέρια απλώνονται, τα ευκίνητα δάχτυλα συστρέφονται και μπλέκονται με σκιές από τις φλόγες της φωτιάς, οι μάγοι παραμυθάδες γοητεύουν το ακροατήριό τους, τα πρόσωπα των ακροατών φλογισμένα από ένταση και έξαψη ακούνε, παρακολουθούνε, συμμετέχουνε.  

Ψέματα κι αλήθεια

 Έτσι είν’ στα παραμύθια.

Τέος Ρόμβος

Αφρικάνικο παραμύθι των Kikuyu της Κένυας

Κάποτε, στα πολύ παλιά τα χρόνια, έπεσε στη χώρα ανομβρία. Ο ήλιος έκαιγε δυνατά και δεν έβρεχε καθόλου. Αυτό κράτησε για τρία ολόκληρα χρόνια. Τότε ο λαός μαζεύτηκε για να συμβουλευτεί το σοφό του χωριού, που μελέτησε τους οιωνούς. Στο τέλος είπε:

«Υπάρχει μια παρθένα εδώ που πρέπει να αγοράσουμε, αν θέλουμε να πέσει βροχή. Το όνομά της είναι Γουαντζίρου (Wanjiru). Όλοι σας πρέπει να έρθετε πάλι εδώ μεθαύριο και κάθε ενήλικας και κάθε παιδί πρέπει να φέρει μια κατσίκα για να αγοράσουμε το κορίτσι».

Κορίτσι Kikuyu, που κουβαλάει νερό

Οι άνθρωποι του χωριού έκαναν ό,τι ακριβώς τους είπε. Την προκαθορισμένη μέρα έβαλαν τη Γουαντζίρου στη μέση ενός κύκλου. Αυτή άρχισε να βουλιάζει στο χώμα. "Χάνομαι", φώναξε. "Χαθήκαμε", ούρλιαξαν οι γονείς της.

Όταν ακούστηκαν οι φωνές, ο κόσμος έτρεξε κι έσπρωξε τις κατσίκες προς το μέρος των γονιών του κοριτσιού. Στο μεταξύ το κορίτσι συνέχισε να βουλιάζει στο χώμα. Είχε βουλιάξει ως τη μέση. Φώναξε και ξαναφώναξε: "Χάνομαι" και μετά φώναξε "Θα έρθει η βροχή". 

Γυναίκα Kikuyu

Είχε βουλιάξει ως το λαιμό όταν η βροχή άρχισε να πέφτει. Μεγάλες, χοντρές σταγόνες βροχής. Η οικογένειά της ζήτησε αμέσως να μην την αφήσουν να βουλιάξει άλλο, αλλά οι παρευρισκόμενοι τους έδιναν όλο και περισσότερες κατσίκες κι έτσι δεν έτρεξαν προς το μέρος της. Τότε η Γουαντζίρου φώναξε "Χάθηκα και φταίει η οικογένειά μου".

Έπειτα εξαφανίστηκε μέσα στη γη. Το χώμα τη σκέπασε εντελώς κι η βροχή έπεφτε καταρρακτωδώς. Έβρεχε κι έβρεχε, κι όλοι έτρεξαν να γυρίσουν στα χωριά τους.

Ήταν κι ένας νεαρός, ένας πολεμιστής, που πραγματικά την αγαπούσε τη Γουαντζίρου κι έκλαιγε λέγοντας: "η Γουαντζίρου χάθηκε και φταίει η οικογένειά της". Πήρε λοιπόν το δόρυ του και την ασπίδα του και περπάτησε μέρες και νύχτες ώσπου τελικά, την ώρα που σουρούπωνε, έφτασε στο μέρος όπου το κορίτσι που αγαπούσε είχε εξαφανιστεί. Βρήκε το σημείο που την είχε καταπιεί η γη. Στάθηκε εκεί όπως είχε σταθεί κι εκείνη, κι η γη άνοιξε και τον κατάπιε. Όταν η γη τον είχε καλύψει εντελώς, είδε ότι βρισκόταν σε ένα διάδρομο. Περπάτησε στο διάδρομο μέχρι που βρήκε το κορίτσι. 

Τη λυπήθηκε πολύ έτσι που είχε καταντήσει, είχε χάσει όλη τη δύναμη της. Της μίλησε ευγενικά, της είπε ότι οι δικοί της την είχαν θυσιάσει για να έρθει η βροχή κι ότι τώρα που η βροχή είχε έρθει, αυτός θα την πήγαινε πίσω στο σπίτι της. 

Φορτώθηκε το κορίτσι στην πλάτη του, μια και τώρα ήταν ελαφριά σαν παιδάκι, κι επέστρεψε στο διάδρομο. Βγήκαν κι οι δυο στην επιφάνεια. Τότε ο νεαρός τη συμβούλεψε να μην ξαναπάει σπίτι της αφού η οικογένειά της την είχε μεταχειριστεί τόσο άσχημα.Τη νύχτα ο πολεμιστής πήγε τη Γουαντζίρου στο σπίτι της μάνας του. Το κορίτσι έμεινε εκεί μέχρι να ανακτήσει τις δυνάμεις του.

 Μια φορά σε ένα μεγάλο χορό το κορίτσι σηκώθηκε να χορέψει. Την είδαν οι συγγενείς της αλλά ο εραστής της προσπάθησε να τους διώξει γιατί την είχαν ξεπουλήσει ξεδιάντροπα. Η Γουαντζίρου γύρισε στο σπίτι της μητέρας του. Οι συγγενείς της όμως πήγαν να την επισκεφθούν. Τότε ο πολεμιστής τους πλήρωσε την τιμή αγοράς μιας νύφης και παντρεύτηκε τη Γουαντζίρου.

Γαμπρός και νύφη Kikuyu:
Σύμφωνα με τα έθιμα ο άντρας αυτός αγόρασε τη νύφη, 
πληρώνοντας στον πατέρα της 
οκτώ αγελάδες, δέκα κατσίκες και είκοσι κανάτια ντόπια μπύρα.

Άννα Αλιφραγκή, εκπαιδευτικός, σύμβουλος ψυχικής υγείας.

Συγκριτική μελέτη, ανάλυση και ερμηνεία μύθων και λαϊκών παραμυθιών

 Κάθοδος στον Άδη:  Ο κύκλος του Ορφέα και της Ευρυδίκης

21 Οκτωβρίου 2014, Ακαδημία Παραμυθιού Μύθαρος

Kikuyu, κάτω από την "κλίνη του Θεού"......

Οι Kikuyu είναι μια από τις τοπικές φυλές - η αριθμητικά πολυπληθέστερη - που ζουν στην ανατολική και νότια πλευρά του όρους Κένυα. Ασχολούνται με τη γεωργία, καθώς το ηφαιστειογενές έδαφος του βουνού είναι ιδιαίτερα γόνιμο. Για όλους αυτούς τους ανθρώπους το όρος Κένυα συνιστά σημαντικό στοιχείο στη λαογραφία και τον πολιτισμό τους.

Φτιάχνουν τα σπίτια τους με τέτοιο τρόπο, ώστε οι πόρτες να βλέπουν προς το βουνό, το οποίο αποκαλούν  "Kirinyaga", δηλαδή λευκό ή λαμπρό βουνό. Οι παγετώνες και οι χιονοσκέπαστες πλαγιές του αποκαλούνται "κλίνη του Θεού." Λευκή σκόνη από το βουνό χρησιμοποιείται σε διάφορες τελετουργίες, όπως στην περιτομή.

http://el.wikipedia.org

Η μυθολογία των Kikuyu 

Οι Kikuyu πιστεύουν ότι ο Θεός τους, ο Ngai, ζει πάνω στο όρος Κένυα από τότε που κατέβηκε από τον ουρανό. Πιστεύουν ότι το βουνό είναι ο θρόνος του Ngai πάνω στη Γη. Είναι ο τόπος όπου ο Gikugu, ο πατέρας της φυλής, συναντούσε τον Θεό και μάλιστα ότι είναι ο πρώτος άνθρωπος που ανέβηκε στο όρος Κένυα.

Ακολουθώντας τις οδηγίες του Ngai, ο Gikugu, πήγε σ' ένα άλσος με συκιές και συνάντησε μια γυναίκα, την Mumbi. Το άλσος, γνωστό ως Mukuru wa Nyagathanga, θεωρείται ιερός τόπος, η γενέτειρα όλων των Κικούγιου. 

Το ζευγάρι απέκτησε 9 κόρες, Wanjiku, Wanjiru, Wanjeri, Wambui, Wangari, Wacera, Waithera, Wairimu και Nyambura (Παραδοσιακά σε όλα τα κορίτσια Κικούγιου έπρεπε να δοθεί ένα από αυτά τα ονόματα).

Τα κορίτσια μεγάλωσαν κι έγιναν όμορφες νεαρές γυναίκες, οι οποίες κάθε πανσέληνο περιπλανιούνταν, αναζητώντας άντρες, έτσι ώστε να φέρουν στον κόσμο παιδιά. Ο πατέρας τους  προσέφυγε για βοήθεια στον Ngai, που τον διέταξε να κάνει θυσία στο άλσος με τις συκιές και ν' ανάψει μια φωτιά.

Η θυσία της κατσίκας κάτω από μια συκιά εξακολουθεί να θεωρείται ένας τρόπος για να έρθει η βροχή σε περιόδους ξηρασίας. Μετά τη θυσία βύθισε εννέα ραβδιά σε μια φωτιά, και προσευχήθηκε. Από την πυρκαγιά που ξέσπασε αναδύθηκαν εννέα ρωμαλέοι νέοι άνδρες, γαμπροί για τις εννέα κόρες του Gikugu. Οι εννέα γάμοι ευλογήθηκαν από τον ίδιο τον Ngai. Έτσι γεννήθηκαν εννέα οι ξεχωριστές φυλές του Kikuyu.

http://www.africanspicesafaris.com/kenya_cultural_tour_nairobi.html